[-i]

• Artmasını sağlamak, çoğaltmak

  Bu sıcak ve içten ses Fikret'i hayata bağlıyor, yaşama sevincini artırıyordu. - Reşat Enis

• Bir malı başka alıcıların verdiği fiyattan daha yüksek bir fiyatla almak istemek

• Tutumlu davranıp biriktirmek, tasarruf etmek

[mecaz]

• Herhangi bir davranışta ileri gitmek

  Sen edepsizliği adamakıllı artırdın.

[-i]

[-den]

• Atma işini yaptırmak

  Osman, babamı zindana attırmış ve ihtiyarın orada ölmesine sebep olmuştu. - Necip Fazıl Kısakürek

[-i]

• Bir şeyi eğip zorlayarak yerinden çıkarmak veya çıkarmaya çalışmak

  Ağacın dalını kanırmak.

  Çiviyi kanırmak.

[-e]

[-i]

• Asma işini yaptırmak

  Yıkanan çamaşırları evin arkasında, uzak bir yere astırıyorum. - Aka Gündüz

[nesnesiz]

• Burun zarlarının gıcıklanması ile solunum kaslarının birdenbire kasılması üzerine, ağız ve burundan hızlı, gürültülü soluk boşaltmak, hapşırmak

  Açığa aksır, mikropları üstümüze savurma. - Burhan Felek

[-i]

• Benzer yanları bulunmak, çağrıştırmak

  Şiirde gazete havadisini andıran bir mısra da bulunabilir. - Asaf Halet Çelebi

[nesnesiz]

• Alma işini yaptırmak

  Söyledim, söyledim, bir urgan aldıramadım. - Necati Cumalı

[-e]

[-i]

• Getirtmek

  Ne yaptı yaptı, nişanlısını oraya aldırdı. - Cahit Uçuk

• Vücuttan herhangi bir parçayı veya organı sağlık sebebiyle çıkarttırmak

  Bademcik aldırmak. Çocuk aldırmak.

[-den]

• Başkasına kaptırmak

  Elimden aldırdım gül yüzlü yâri / Ben bir daha buldum ellere nispet - Emrah

[-e]

[-i]

• Sığdırmak

  Bunca eşyayı bu küçücük eve nasıl aldırdınız.

[-e]

[mecaz]

• Önem vermek, değer vermek

  Aldırma sen hemen çalış ki biraz / Çalışan ilerler, yerinde kalmaz - Enis Behiç Koryürek

[-e]

[-i]

• Bir şeyin sıvı veya yumuşak bir maddenin içine gömülmesine yol açmak, batmasını sağlamak

  Yumuşak lifi alarak kurnaya batırdı. - Cahit Uçuk

[-i]

• Bir işte kazanç sağlayamaz duruma gelmek

[-i]

• Yitirmek

  Parasını batırdı.

[-i]

• Bir kimseyi çekiştirip iyice kötülemek

  Böyle tükürük saçtığına bakılırsa ya politikadan konuşuyor ya birini batırıyordu. - Haldun Taner

[-i]

• Kirletmek

  Üstünü başını batırmış.

[-i]

[mecaz]

• Mahvetmek

  Ne saklayayım gaflet ettiğimi / Elimle batırmışım gençliğimi - Cahit Sıtkı Tarancı

[-i]

• Koruyarak başarısını sağlamak, elinden tutmak, himmet etmek

  Bizi kayıran, arayan yok. - Hüseyin Rahmi Gürpınar

• Birini, başkalarının veya işin zararı pahasına tutmak

  Güzelle yüceltirim insanlığı, işim bu / Çirkini, kabayı ve hamı kayıramam ki - Ahmet Muhip Dranas

• Birine haksız yere kolaylıklar sağlamak, iltimas etmek

[-e]

[-i]

• Bir kimsenin bir yere yatmasını sağlamak

  Çocuğu bir kenara yatırdım ve kadını omuzlarından tutup bir taşa dayadım. - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

[-i]

[-de]

• Uyutmak

  Gece beni en üst katta bir odada yatırdılar. - Ömer Seyfettin

[-i]

• Eğmek, yatık duruma getirmek

  Yağmur ekinleri yatırdı.

[-i]

• Konuk etmek

• Parayı, işletmek amacıyla bir yere vermek

  Eline geçen serveti emlake yatırıyordu. - Ercüment Ekrem Talu

• Parayı ödemek amacıyla bir kuruluşa vermek, teslim etmek

  Telefon parasını PTT'ye yatırdım.

• Bir yiyeceği korumak veya tatlandırmak amacıyla tuz, soğan, yağ vb.nde bir süre bekletmek

  Pastırmayı çemene yatırmak.

[-i]

• Düzeltmek, bastırmak, yassıltmak

  Kemal Rıfat avucunun içiyle saçlarını yatırıyor. - Attila İlhan

• Harcamak

  Sınırlı hoca aylığının yarısını her ay kitaplara yatırır. - Haldun Taner

[argo]

• Başarısızlığa uğramasına yol açmak

[-e]

[-i]

• Aşma işini yaptırmak

[-e]

[-i]

• Açma işini yaptırmak

  Züğürtlükten, telefonumuz kesildi mi ona bir selam yollar açtırırdık. - Yusuf Ziya Ortaç

Ata Sözleri ve Deyimler

• açtırma ağzımı
• açtırma kutuyu, söyletme kötüyü

[-i]

• Kaçmasını sağlamak veya kaçmasına imkân yaratmak

• Bir işi belirlenen zamanda yapamamak

  Maçı kaçırdım.

[nesnesiz]

• Zor kullanarak yanında götürmek

  Kız kaçırmak.

• Bir daha ele geçmemek üzere yitirmek

  Fırsatı kaçırdım.

• Yararlanamamak

  Penaltıyı kaçırdı.

• Gitmek, kaçmak zorunda bırakmak

  Söylene söylene adamı kaçırdı.

[nesnesiz]

[-den]

• Çalmak, kimsenin haberi olmadan götürmek, aşırmak

  İcradan eşya kaçırdılar.

[nesnesiz]

[hukuk]

• Yasal olmayan yoldan bir ülkeye mal sokmak veya çıkarmak

  Uyuşturucu kaçırmak.

• Ölçüyü, sınırı aşmak, fazlasına gitmek

  Kulübün yemeğinde biraz fazlaca kaçırmıştım. - Haldun Taner

[nesnesiz]

• Sıvı, gaz vb. sızdırmak

  Çakmak, gaz kaçırıyor.

  Makine buhar kaçırıyor.

[-e]

• İstemeyerek altını kirletmek

  Donuna kaçırmak.

[nesnesiz]

• Delirmek

  Zavallı kaçırmış.

• Bir araç veya aletle iş görürken aracı iyi kullanamama yüzünden kendine veya bir başkasına zarar vermek

  Usturayı elimden kaçırdım, yanağımı kestim.

[-i]

[-den]

• Birini veya bir şeyi göstermemek

  Karısını benden kaçırıyor.

[spor]

• Yarışan bir koşucu diğeri tarafından hızla geçilip ara açılmak

[spor]

• Futbol veya basketbolda savunduğu oyuncuyu boş bırakmak, pas almasına fırsat vermek

[-i]

• Taşmasına yol açmak

  Kınanın akşamdan yoğrulup ellere ve ayaklara taşırmadan, çizgileri aşmadan sürülmesi lazımdır. - Refik Halit Karay

[-i]

• Hızla sürtünerek bir şeyin yüzünden bir parça soymak, koparmak veya üzerini hafifçe yırtmak

  Çark elini sıyırdı.

• Sürtünerek veya çekerek bir şeyi yerinden almak, kaldırmak

• Bir şeyin üstündeki örtüyü çekerek almak veya açmak

  Genç adam ceketini çıkardı, kolunu sıyırdı, uzattı. - Peyami Safa

• Çekerek çıkarmak

  Kılıcını sıyırdı.

• Kazıyarak, silerek üzerinde veya içinde hiçbir şey bırakmamak

  Tabağı sıyırmak. Eti sıyırmak.

• Hafifçe dokunarak geçmek

  Kurşun başını sıyırıp geçti.

[mecaz]

• Akıl sağlığını kaybetmiş olmak

[mecaz]

• Çekip kurtarmak

  Hem o kız on gündür, yağmurlarla beraber devam eden çökkünlüğümden beni sıyırıp kurtaracak kudrette mi? - Refik Halit Karay

Ata Sözleri ve Deyimler

• sıyırıp çıkarmak