[-e]

[-i]

• Bir cismi bir yöne doğru fırlatmak

  Taşı suya atmak.

• Bir şeyi yere doğru bırakmak

• Bir kimsenin ilişiğini kesmek

[-e]

[nesnesiz]

• Koymak

  Mutlaka yemeklerimize biber atmayı âdet edinmişiz. - Burhan Felek

• Rastgele bir kenara koymak

[nesnesiz]

[-den]

• Uzatmak

  Vapurdan iskeleye attılar.

• Bir yerden başka bir yere taşımak

  Hazır araba varken eşyayı eve atalım.

[nesnesiz]

• Sille, tokat vurmak

[nesnesiz]

• Top, tüfek vb. silahları patlatmak

[nesnesiz]

• Kurşun, gülle, ok vb. şeyleri hedefe fırlatmak

  Ona üç kurşun attı, vuramadı.

[-e]

[nesnesiz]

• Geri bırakmak, ertelemek

  Bu konunun tartışılmasını gelecek haftaya attılar.

• Örtmek

  Sırtına bir şal attı.

• Yapılmış kötü bir işi birine yüklemek

  Suçu onun üzerine attılar.

[-i]

[-den]

• Kovmak, dışarıya çıkarmak, ilgisini kesip uzaklaştırmak

[-i]

• İstenilmeyen bir şeyi kendi malı olmaktan çıkarmak

  Bu lüzumsuz eşyayı atmalı.

[-i]

• Kullanılması gelenek hâline gelmiş bir şeyi kullanmaktan vazgeçmek

  Şapka inkılabıyla fesi attık.

[-i]

• Çıkarmak, dışarıya vermek

  Yabancı cisimleri vücut atar.

[-i]

• Patlayıcı maddelerle havaya uçurup yıkmak

  Köprüyü dinamitle attılar.

[-i]

• Yay ve tokmakla ditmek, kabartmak

  Pamuğu atmak.

[nesnesiz]

• Çatlamak

[nesnesiz]

• Yırtılmak

[-den]

• Yapışık olduğu yerden ayrılmak

[nesnesiz]

• Kalp, nabız vurmak, çarpmak

  Kalbi hızlı hızlı atıyor.

[-i]

• Sıkıntı dolayısıyla giyilen bir şeyi çıkarmak

  Sıcak basınca sırtındaki ceketi attı.

[-i]

[-den]

• Yazılı veya banda alınmış bir metinden bazı bölümleri çıkarmak

[-i]

• Değerini eksiltmek

[nesnesiz]

• Göndermek, yollamak

  Mektup atmak.

[-den]

• Terk etmek

[argo]

• Götürmek

  Gözüne kestirdiği erkeği tavlayıp resmen oraya atarmış. - Attila İlhan

[nesnesiz]

[argo]

• Söylemek

  Gazel attı.

[nesnesiz]

[argo]

• Yalan veya abartmalı söz söylemek

  Gene atmaya başladı.

[nesnesiz]

[argo]

• Bilmeden, kestirerek söylemek

  Bilgi yarışmasında attı ama tutturamadı.

[nesnesiz]

[teklifsiz konuşmada]

• İçki içmek

  Şimdi arzu buyrulursa dostluğumuzu takviye için şöyle bir iki kadeh atalım. - Nazım Hikmet

Ata Sözleri ve Deyimler

• atıp (veya atmak) tutmak
• atıyorum
• atma Recep, din kardeşiyiz
• atsan atılmaz, satsan satılmaz
• attığı tırnağa değmemek
• attığı tırnak kadar olamamak

[-e]

[-i]

• Bir şeyin içine, üstüne veya yanına, niteliğini değiştirmek veya niceliğini artırmak için başka bir şey eklemek, karıştırmak

  Sirkeye su katmak.

• Bir araya getirmek

  Fadime, bu yavru bolluğu arasında kuzuları çocuklara ve çocukları kuzulara katarak en olgun bir saadet içinde yaşamış. - Halide Edip Adıvar

• Birlikte göndermek

  Kafileye muhafız katmak.

[halk ağzında]

• Döllenmeyi sağlamak için erkek hayvanı dişinin yanına salmak

[-i]

• Dil yardımıyla bir şeyin tadının nasıl olduğunu anlamak

• Bir şeyden az miktarda yemek veya içmek

  O meşhur beyaz şaraplarını tattık. - Haldun Taner

[mecaz]

• Duymak, hissetmek

  Yaşamın her acısını tatmış.

[-e]

[-i]

• Arama işini bir başkasına yaptırmak

[mecaz]

• Özletmek

  Bana senden ayrı kaldığım günleri aratıyorsun. - Refik Halit Karay

Ata Sözleri ve Deyimler

• aratmamak

[-i]

• Bir değer karşılığında bir malı alıcıya vermek

  Geniş arazisini parselleyip sattı. - Tarık Buğra

[nesnesiz]

[mecaz]

• Kendinde olmayan bir şeyi var gibi göstermek, taslamak

[mecaz]

• Bir kimse, kendini veya başkasını olduğundan daha önemli, yetkili ve değerli göstermek

[mecaz]

• Bir çıkar karşılığında bir şeyi gözden çıkarmak, feda etmek

[argo]

• Bir yolunu bularak birinden ayrılmak

  Yanımdakini satamazsam size gelemeyeceğim.

Ata Sözleri ve Deyimler

• satıp savmak

[nesnesiz]

• Bir sıvının üstündeyken içine gömülmek

  Sonra hani bir gemimiz batmıştı. - Sait Faik Abasıyanık

• Dünya'nın dönüşü dolayısıyla Güneş, Ay ve yıldız ufkun altına inmek

  Güneş renksiz bulutlar altında batıyordu. - Ömer Seyfettin

• İflas etmek

• Kirlenmek

  Üstüm başım battı.

[-e]

• Saplanmak

  Ayağına yolda diken batmıştı. - Osman Cemal Kaygılı

[-e]

• Tedirgin etmemesi gereken şeyler tedirgin etmek

  Bazı kimselere para batar, sarf edecek yer ararlar.

[-e]

• Hoşa gitmeyen bir duruma uğramak

  Abdi Bey'in sabırsız, çabuk parlamaya yatkın mizacına karısının tevekkülü ve sakinliği fena hâlde batıyor. - Attila İlhan

• Yok olmak

[-e]

• Çökmek

  İçeriye batmış gözleri kadına dikilmişti. - Sait Faik Abasıyanık

[mecaz]

• Daha kötü bir duruma uğramak

[mecaz]

• Yıkılmak, egemenliği sona ermek

  Bizans kurulduğundan battığı tarihe kadar 1125 sene geçmişti. - Yahya Kemal Beyatlı

[-e]

[mecaz]

• Dokunmak, incitmek

  Onun her sözü bana batar.

Ata Sözleri ve Deyimler

• batan geminin malları bunlar
• battı balık yan gider

[nesnesiz]

• Bir yere veya bir şeyin üzerine boylu boyunca uzanmak

  Dörtnala giden atların köpüklü boynuna bir daha yatmayacak. - Nazım Hikmet

• Uyumak veya dinlenmek için yatağa girmek

• Yatay veya yataya yakın bir duruma gelmek, eğilmek

  Rüzgârdan bütün ekinler yattı. Gemi sağa yattı.

• Geceyi geçirmek üzere bir yerde kalmak

  Bu gece nerede yatacağız?

• Boş yere beklemek

  Mallar depoda yatıyor.

• İşlemez, çalışmaz durumda kalmak

  Gemi limanda yatıyor.

• Bir özellik kazanmak için bir şeyin içinde beklemek

  Turşu sirkede yatıyor.

• Belli bir süreyi cezaevinde geçirmek

• Ölü gömülmüş olmak

  Mezarlık servilerinin altında ninelerim, teyzelerim yatarlardı. - Halikarnas Balıkçısı

• Düz bir duruma gelmek, düzleşmek

  Kumaş iyice ütülenince yattı.

[-le]

• Cinsel ilişkide bulunmak

• Bir düşünceyi veya bir öneriyi benimsemek, razı olmak

• Heves etmek, eğilmek

  Çalı süpürgelerinin kırmızı çiçeklerindeki bal kokusuna yatmışlardı. - Sait Faik Abasıyanık

[mecaz]

• Bulunmak, var olmak

  Her ayrıcalık hevesinin kökeninde bir kompleks, bir göstermecilik duygusu yattığı görülür. - Haldun Taner

[teklifsiz konuşmada]

• Olumsuz veya başarısız bir sonuç almak

  Takım bu sezon yattı.

[halk ağzında]

• İşsiz kalmak, çalışmamak

[argo]

• Bilerek yenilmek, şike yapmak

Ata Sözleri ve Deyimler

• yatıp kalkıp
• yatıp kalkmak

[-e]

[-i]

• Adama işini yaptırmak

[-i]

• Odun, değnek, kılıç, tüfek vb. uzun şeylerden birkaç tanesini, tepelerinden birbirine çaprazlama dayayarak durdurmak

  Avlusunda silahlarını çatmış, ayaklarını germiş askerler var. - Falih Rıfkı Atay

• Kereste vb.ni birbirine tutturmak

  Kırık tahtaları bir solukta yan yana çattılar. - Lâtife Tekin

• Bir şeyi yapmak için gerekli parçaları bir araya getirmek

  Koca bir nahiye titreştik, odunsuz yattık / O büyük mektebi gördün ya, kışın biz çattık - Mehmet Akif Ersoy

• Yükü hayvana iki yanlı yüklemek

• Başa yemeni, çatkı, yazma vb.ni bağlamak

[-e]

• Üzücü, kızdırıcı veya şaşırtıcı olaylarla karşılaşmak

  Hacı Mustafa bağırıyor, ömründe böyle bir işe çatmadığını söylüyordu. - Refik Halit Karay

[-e]

• Yazıyla veya sözle sataşmak

  Böyle söyler de sonra yemek biraz azca çıkarsa yahut pek düzgün olmasa aşçıya çatacak gibi olur. - Memduh Şevket Esendal

[-e]

• Rastlamak, karşılaşmak

  Nerden çattım böylesi bir güzele... - Cahit Sıtkı Tarancı

[-e]

[hukuk]

• Gemiler birbirine çarpmak

[-i]

• Beklenmedik bir davranışla yanıltmak

  Ama bu münferit hayranlıklar aldatmamalı bizi. - Cemil Meriç

• Karşısındakinin dikkatsizliğinden, ilgisizliğinden yararlanarak onun üzerinden kazanç sağlamak

  Üç defadır bu yezit beni aldatıyor. - Burhan Felek

• Birine verilen sözü tutmamak

  Arkadaş bizi aldattı, toplantıya gelmedi.

• Yalan söylemek

• Bir şeyin görünürdeki durumu, o şeyin niteliği bakımından yanlış bir kanı vermek

  Dekor, tarihî esvap gözleri aldatıyor. - Yahya Kemal Beyatlı

• Ayartmak, kötü yola sürüklemek, baştan çıkarmak, iğfal etmek

  Genç kızı aldatmak için dil dökmeye başlamıştır. - Peyami Safa

• Karı ve kocadan biri eşine sadakatsizlik etmek, ihanet etmek

• Oyalamak, avutmak

[-e]

[-i]

• Bulaştırmak

[-i]

• Birinin giyimini sağlamak

• Süslemek

  Bütün bahçeyi donanma gecelerinde olduğu gibi fenerlerle, renkli fanuslarla donatmışlar; bayraklar asmışlar. - Sermet Muhtar Alus

• Bir şeyin iş görebilmesi için gereken nesneleri, gereçleri katmak, teçhiz etmek

  Türk askerini donatmak için yılda 570 dolar yeter. - Attila İlhan

[mecaz]

• Sövmek

[mecaz]

• Azarlamak

[-i]

• Oynamasını sağlamak

  Bir curcuna havası söyledi ve salondakilerin hepsini oynattı. - Peyami Safa

• Kımıldamasına yol açmak

  Elindeki kamçıyı oynatarak güneş altında yanan ovalarda gözlerini gezdirdi. - Memduh Şevket Esendal

[nesnesiz]

• Herhangi bir canlıya istenilen hareketleri yaptırmak

  Ayı oynatmak.

[nesnesiz]

• Bir araç, gereç kullanmak

  Akıllı bir adam mermer üzerinde keser oynatır mı? - Ömer Seyfettin

[nesnesiz]

• Aklını yitirmek

  Sizinle iki gün daha çalışsam aklımı oynatabilirim. - Falih Rıfkı Atay

[mecaz]

• Korkutmak, heyecanlandırmak

  Yüreğimi oynattın.

[mecaz]

• Herhangi bir ödevi yerine getirmeyerek karşı tarafı düzenle oyalamak

  Borçlu alacaklıyı iki aydır oynatıyor.

[nesnesiz]

[tiyatro]

• Sahneye koymak

  Bu ramazan geceleri Karagöz oynatacağız. - Halide Edip Adıvar

[-i]

• Susamasına yol açmak, susuz bırakmak

[mecaz]

• Zorluk, güçlük çıkarmak

[-e]

[-i]

• Yıkama işini yaptırmak