[isim]

• Bir işin yapılması için harcanan beden ve kafa gücü, mesai, zahmet

  Ücret emeğin karşılığıdır. - Anayasa

• Uzun ve yorucu, özenli çalışma

  Bir darbe benim bütün o uzun emeklerimi sıfıra indirir. - Hüseyin Cahit Yalçın

[toplum bilimi]

• İnsanın bilinçli olarak belli bir amaca ulaşmak için giriştiği hem doğal ve toplumsal çerçevesini hem de kendisini değiştiren çalışma süreci

Ata Sözleri ve Deyimler

• emeği geçmek
• emek çekmek
• emek harcamak
• emek olmadan yemek olmaz
• emek vermek

[isim]

[halk ağzında]

• Ahırdaki gübreyi dışarı atmak için kullanılan kapaklı veya kapaksız delik, pencere

[-i]

• İğdiş etmek

[-i]

• Elek yardımıyla ayıklamak veya incesini kabasından ayırmak, elekten geçirmek

  Eledim eledim höllük eledim / Aynalı beşikte bebek beledim - Halk türküsü

• Sınav veya yarışma yoluyla en iyileri seçmek

• İpliği elemgeden geçirip yumak yapmak

[mecaz]

• Gözden geçirmek, ayıklamak, iyisini kötüsünden ayırmak

[spor]

• Bir yarışmacıyı yarışma dışı bırakmak, elimine etmek

[nesnesiz]

• Söylemek, söz söylemek

  Eskilerin dediği gibi beşer, şaşar. - Burhan Felek

[-e]

• Ad vermek

  Muşmulaya döngel de derler.

• Bir dilde karşılığı olmak

  Kamer `ay` demektir.

• Herhangi bir ses çıkarmak

  Küt dedi, düştü.

[-e]

• Herhangi bir kanıya, yargıya varmak

  Bu işe herkes ne der?

• Düşünmek

• Oranlamak

  Güzellik desen onda, zenginlik desen onda.

• Ummak

  Bundan sonra gelir mi dersin?

• Erişmek

  Saat yedi dedi mi uyanırım.

• Bir işe kalkışmak, yeltenmek

  Kımıldanayım deme, kurşunu yersin. Ağzını açayım deme, çok fena olursun.

• Saymak, kabul etmek

  Yarım milyon dediğin nedir? - Memduh Şevket Esendal

Ata Sözleri ve Deyimler

• dediği çıkmak
• dediğinden (dışarı) çıkmak
• dediğine gelmek
• dedi mi
• deme!
• demediğini bırakmamak (veya koymamak)
• deme gitsin
• demek istemek
• demek ki (veya demek oluyor ki)
• demek olmak
• dememek
• der oğlu der
• deyip de geçmemek
• diyecek yok

• bir şey anlamına gelmek

  Okuryazar olmak adam olmak demek değildir.

• öyle mi

  Vay! Beni kovuyorsun demek, pekâlâ! - Sait Faik Abasıyanık

• yani, anlaşılan

  Demek gideceksin.

• inanılmayan, beklenmeyen durumlarda kullanılan pekiştirme veya şaşma sözü

Ata Sözleri ve Deyimler

• dediği çıkmak
• dediğinden (dışarı) çıkmak
• dediğine gelmek
• dedi mi
• deme!
• demediğini bırakmamak (veya koymamak)
• deme gitsin
• demek istemek
• demek ki (veya demek oluyor ki)
• demek olmak
• dememek
• der oğlu der
• deyip de geçmemek
• diyecek yok

[isim]

• Yemek yeme, karın doyurma işi

  Yemekten sonra gocuğuna sarar yatırırdı beni. - Necati Cumalı

• Yenmek için pişirilip hazırlanmış yiyecek, aş, taam, ekmek

  Yemekten sonra lokantalı vagondan birer de kahve getirttiler. - Memduh Şevket Esendal

• Günün belli saatlerinde yenilen besin

• Konuklara yiyecek verilerek yapılan ağırlama

  Pek protokolcü olduğu için yemek sessiz geçiyordu. - Falih Rıfkı Atay

Ata Sözleri ve Deyimler

• yemek çıkarmak
• yemek seçmek
• yemek vermek
• yemek yemek

[-i]

• Ağızda çiğneyerek yutmak

  Adam o kadar çabuk yiyor ki hizmetçi ekmek yetiştiremiyor. - Burhan Felek

• Aşındırmak, kemirmek, oymak, delmek

  Neclâ onun böyle kendinden geçercesine çalıştığını gördükçe üzüntüden tırnaklarını yiyor. - Haldun Taner

• Isırmak

  Sivrisinekler çocuğun kollarını yemiş.

• Batmak, çizmek, kaşındırmak, dalamak

• Hoşa gitmeyen kötü bir duruma uğramak, tutulmak

  Kendini topladı ama fena yerinden gagayı yedi sanırım... - Memduh Şevket Esendal

[nesnesiz]

• Hakkı olmayan ve kendisine yasak edilmiş bulunan bir şeyi kabul etmek

  Haram yemek. Rüşvet yemek.

• Harcamak, tüketmek, bitirmek

  Mirası sen yedin, zahmeti ben çekiyorum diye latife ediyordu. - Memduh Şevket Esendal

• Yasal yoldan cezalandırılmak

• Birine alacağını vermemek, ödememek

  Bu adam benim yüz bin liramı yedi.

• Başkasının parasını harcamak

  Dalkavuklar çok parasını yemişler.

[nesnesiz]

• Harcanmak, kullanılmak, sarf edilmek

  Yapımına başlanan bu yapı günde 5 ton çimento yiyor.

[mecaz]

• Sürekli üzmek, tedirgin etmek

  Bu dert beni yiyor.

[argo]

• Gücünü kırmak, perişan etmek, mahvetmek

[argo]

• Kandırmak

  Bizi yemek, sana mı kaldı.

Ata Sözleri ve Deyimler

• yediği naneye bak!
• yediği önünde, yemediği ardında
• yedikleri içtikleri ayrı gitmemek
• yedirip içirmek
• ye kürküm ye!
• yemeden içmeden
• yeme de yanında yat
• yiyip bitirmek
• yiyip içmek

[nesnesiz]

• Canlı, doğup çoğalmak

  Altı yedi ay içinde küçük sürü üredi. - Ömer Seyfettin

• Yetişmek

  Çubuklu bahçede üreyen kızılcık da hiçbir yerde bulunmaz. - Salâh Birsel

[mecaz]

• Çoğalmak, artmak

  Yün kalın olduğu için örgü çabuk ürüyor.

[nesnesiz]

• İdrar torbasında biriken sidiği dışarı atmak, çiş yapmak

[nesnesiz]

[halk ağzında]

• Yağmur çiselemek

  O baharın renkleri, güzellikleri ve ihtirasları bir nisan yağmuru hâlinde çiler dururdu. - Aka Gündüz

• Nemlenmek, ıslanmak

• Bülbül şakımak

• koşullar ne olursa olsun aldırış etmemek

  Yağmur kar demedi, yola çıktı.

Ata Sözleri ve Deyimler

• dediği çıkmak
• dediğinden (dışarı) çıkmak
• dediğine gelmek
• dedi mi
• deme!
• demediğini bırakmamak (veya koymamak)
• deme gitsin
• demek
• demek istemek
• demek ki (veya demek oluyor ki)
• demek olmak
• der oğlu der
• deyip de geçmemek
• diyecek yok

[-i]

• Benzer iki şeyi bir araya getirmek

[sinema]

[televizyon]

• Ses ile görüntü arasında gerekli bağı sağlamak

[-i]

• Birinin veya bir şeyin arkasından gitmek, takip etmek

  Babam kaşları çatılmış, başını sallayarak izliyor bizi. - Ahmet Ümit

• Zaman, süre, sıra vb. bakımından gelmek, arkasından gelmek, arkasında olmak

  Geceyi gündüz izler.

• Bir olayın gelişimini gözden geçirmek

  Bu ustaca düzeni Osmanlıların her işinde izleyebilirsiniz. - Salâh Birsel

• Eğlenmek, görmek, öğrenmek için bakmak, seyretmek

  Televizyonu izlemek.

• Belirli bir yönde gitmek

  Geç vakit hayvanla, Deliçay'ı izleyip gidiyordum. - Halide Edip Adıvar

• Gözlemek, incelemek

  Çocuk kuşu gözleriyle izledi.

• Belirli bir tutum, davranış veya düşünceyi benimsemek

  Bu üretim politikasını izleyeceğiz.

• Bir şeye uymak, bağlı olmak

  Modayı izlemek.

• Herhangi bir olayla ilgilenmek

  Çeşitli siyasi olaylar karşısındaki tepki ve düşüncelerini dolaylı da olsa izleyebiliyordum. - Haldun Taner

[-i]

• Bir şeye emek vererek onu daha elverişli bir duruma getirmek

[nesnesiz]

• İnce ve süslü şeyler yapmak, nakışlamak

  Para için işlemediğini iddia eden bu fakir ihtiyar şüphesiz sanatının âşığıydı. - Memduh Şevket Esendal

[-e]

• İçine girmek, etkilemek, nüfuz etmek

  O uzun ve derin bakış genç adamın ta yüreğine kadar işlemişti. - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

[-e]

• Nakşetmek

  Al bayrağa narin eller işliyor zafer / Uzaklarda yaralanır kahraman nefer - Enis Behiç Koryürek

[nesnesiz]

• İyi çalışmak, müşterisi bol olmak

• Durağan durumdan hareketli duruma geçmek, çalışmak

• Herhangi bir konuyu ele alarak incelemek, öğretmek

• Düşüncelerini herhangi birine etki yaparak benimsetmek

  Ali Rıza Bey bu ilk çocuğu ile, bir çiçek meraklısı, bahçesiyle oynar gibi oynamış, onu ancak kendi hayalinde yaşayan mükemmel insan maddelerine göre işlemişti. - Reşat Nuri Güntekin

[-den]

• İşlek, etkin durumda olmak

  Lütfügiller büyücek bahçelerinin ana yola açılan kapısından işlerlerdi. - Sait Faik Abasıyanık

[nesnesiz]

• Çıban, olgunlaşma yolunda olmak

[nesnesiz]

• Yara, kapanmamak

[nesnesiz]

• Gidip gelmek

  Şimdi otomobillerin, otobüslerin işledikleri asfalt caddeden bir zamanlar ne kervan ne insan geçerdi. - Sermet Muhtar Alus

• Hesapları, kayıtları düzenli olarak tutmak veya gereken yere aktarmak

  Tayın çizelgelerini düzenliyorum, ambar defterini işliyorum. - Erhan Bener

• Herhangi bir ürünü satışa sunulmadan önce birtakım işlemlerden geçirmek

Ata Sözleri ve Deyimler

• işleyen demir pas tutmaz (veya ışıldar)

[nesnesiz]

• Çiselemek

[-i]

[argo]

• Saygı göstermek, değer vermek

  Hadi müşteriyi iplediğin yok, patrona ne demeye boş verirsin! - Rıfat Ilgaz