[isim]

• Eklemek işi

[sıfat]

• Eklenmiş

[-i]

• Elek yardımıyla ayıklamak veya incesini kabasından ayırmak, elekten geçirmek

  Eledim eledim höllük eledim / Aynalı beşikte bebek beledim - Halk türküsü

• Sınav veya yarışma yoluyla en iyileri seçmek

• İpliği elemgeden geçirip yumak yapmak

[mecaz]

• Gözden geçirmek, ayıklamak, iyisini kötüsünden ayırmak

[spor]

• Bir yarışmacıyı yarışma dışı bırakmak, elimine etmek

[sıfat]

[halk ağzında]

• Sürülmeden bırakılmış (tarla)

• Bakımsız bırakılmış (bağ veya bahçe)

Ata Sözleri ve Deyimler

• keleme olmak

[isim]

[denizcilik]

• Gemi güvertesinin enine konmuş kirişlerinden her biri

[sıfat]

• Damak sesleriyle başlayan kelimeleri ve heceleri tekrarlayarak birdenbire söyleyen ve keserek konuşan, keke, kekeç

  Arabacı yirmi beş yaşlarında delişmen, dili biraz kekeme bir oğlan. - Memduh Şevket Esendal

[isim]

• Tekrarlama sonucu kazanılan yatkınlık, alışkanlık

  Bütün melekelerim yerinde olduğu hâlde kendimde değildim. - Necip Fazıl Kısakürek

[ruh bilimi]

[felsefe]

• Yeti

• Yelken makarası

[isim]

[halk ağzında]

• Elma, armut, ayva vb. meyvelerin yenmeyen iç bölümü

[isim]

[eskimiş]

• Asker

  Aldı gam leşkeri gönül şehrini. - Dertli

• Ordu

[-e]

[-i]

• Bir şeyi tutup kendine veya başka bir yöne doğru yürütmek

  Hepsi iskemleleri çekerek masanın etrafında bir halka yapmaya hazırlanıyorlardı. - Reşat Nuri Güntekin

• Taşıtı bir yere bırakmak, koymak

• Germek

  İpi çekmek.

• İçine almak, emmek

• Bir yerden başka bir yere taşımak

  Ekini tarladan çekmek.

• Bir amaçla ortadan kaldırmak

  Piyasadaki parayı çekmek.

• Üzerinde bulunan bir silahla saldırmak için davranmak

  Elindeki tabancayı tetiğine basmak için yeni çekivermiş gibiydi. - Tarık Buğra

• Atmak, vurmak

  Dayak çekmek. Şut çekmek.

• Bir kimseyi veya bir şeyi geri almak

• Güç durumlara dayanmak, katlanmak

  Yalnız bende meçhul bir hastalık vardı. Sekiz yaşından beri çekiyordum. - Peyami Safa

• Tartıda ağırlığı olmak

  Tartsaydınız kırk, kırk beş kilodan fazla çekmezdi. - Peyami Safa

• Döşemek

  Kablo çekmek.

• Herhangi bir engel kurmak

  Derenin kış yaz kurumayan suları böğürtlen fidanlarını yükseltmiş, iki tarafa yemiş dolu bir koyu çit çekmiş. - Refik Halit Karay

• Şans denemek amacıyla hazırlanmış kâğıtlardan birini almak

  Birisi niyet çeksin de biz de bir lokma bir şey yiyelim diye bekleşiyorlar. - Sait Faik Abasıyanık

• İmbik yardımı ile elde etmek

  İspirto çekmek. Gül yağı çekmek.

• Çizgi durumunda uzatmak

• Aynısını yazmak veya çizmek

  Yazıyı temize çekmek. Kopya çekmek.

• Tedavi amacıyla şişe, vantuz, sülük vb.ni uygulamak

  Bardak çekmek.

• Bir yerden bir şeyi yukarı doğru almak

• Görüntüyü bir aletle özel bir nesne üzerine kaydetmek

  Fotoğraf çekmek. Film çekmek.

• Taşıma gücü olmak

  Bu araba 500 kilodan çok yük çekmez.

• Öğütmek

  Kahve çekmek.

• Protesto, poliçe, çek vb. düzenleyip yürürlüğe koymak

• Hoşa gitmek, sarmak

• Kaçan ilmeği örmek

  Çorap çekmek.

• Masrafını karşılamak, ikramda bulunmak

  Beni Konya Lezzet Lokantasına götürdü, âlâ bir öğle yemeği çekti. - Halide Edip Adıvar

• Bir duyguyu içinde yaşatmak

  Ona yanıyorum, onun hasretini çekiyorum. - Refik Halit Karay

• Yürütmek, sürmek

  Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın. - Yahya Kemal Beyatlı

[-e]

• Bir kimse ailesinden birine herhangi bir bakımdan benzemek

  Yeğeninin ona çeken tek yanı yoktur. - Tarık Buğra

• Bir şeyin içyüzünü anlamak amacıyla bir kimseyi sıkıştırmak

  Sorguya çekmek.

[-e]

[-i]

• Herhangi bir anlama almak

  Bak, sözümü nereye çekti!

[-e]

[-i]

• Örtmek, giymek

  Yorganınızı başınıza çeker ve uykunuza devam edersiniz. - Refik Halit Karay

[-e]

[-i]

• Dişi hayvanı çiftleşmek için erkeğin yanına götürmek

• Yol, ay sürmek

  Sevmediğim ayların çoğu otuz bir çeker, uzundur. - Burhan Felek

[nesnesiz]

• Daralıp kısalmak

  Kumaşı yıkayınca çekti.

• Asmak

  Açıkta durduk. Demir attık. Kayığa tehlike bayrakları çektik. - Halikarnas Balıkçısı

• Boya, badana vb. sürmek

• Yollamak

  Çektikleri telgrafı babasıyla annesi, bakalım, alabilecekler mi? - Attila İlhan

• Bir şeyi emip dışarıya çıkarmak

  Tulumba, suyu iyi çekiyor. Baca iyi çekiyor.

• Hamur vb. iyice pişmiş duruma gelmek

[fizik]

• Bir cisim, belli bir yakınlıktaki başka bir cismi kendisine yaklaşmaya zorlamak, itmek karşıtı

[teknik]

• Vericiden gelen dalgaları algılayarak televizyon, radyo, telefon vb. aygıtlarla bağlantı kurmak

[argo]

• İçki içmek

  Çok kimse rakısını bağında çekiyordu. - Falih Rıfkı Atay

Ata Sözleri ve Deyimler

• çek! (veya çek arabanı!)
• çekeceği olmak
• çekip almak
• çekip çevirmek
• çekip gitmek
• çekip vurmak
• çekiver kuyruğunu

[-i]

• Ayak uzatarak birisini düşürmek

• Yolundan çevirmek, engel olmak, engellemek

  En tutulmaz penaltıları çeler ama bazen de bakarsın, bacak arasından en olmayacak golleri yerdi. - Haldun Taner

• Örtü vb.ni örtünüp iki ucunu bağlamak

• Bir şeyin kenarını verev veya çapraz kesmek, çalmak

[spor]

• Topa gidiş yönünü değiştirecek biçimde vurmak

[mecaz]

• Kendi yanına çekmek, beğenisini, sevgisini kazanmak

  Gönlümü çelen bir söz söyle.

[mecaz]

• Düşünce ve davranış birbirini tutmamak, birbirine ters düşmek

  Bu sözünüz deminkini çeliyor.

[sıfat]

[halk ağzında]

• Kolları ve bacakları sıvanmış (kimse)

  Tepeden tırnağa çamura, toza batmış, dize kadar çemrek kalabalığı görenler, bunda bir iş, mühim bir iş olduğunu anlamakta gecikmediler. - Yaşar Kemal

[isim]

• Eşlemek işi, bağlaşım

[sinema]

[televizyon]

• Görüntü ve ses kuşakları arasındaki bağ, senkronizasyon

[isim]

• Çile durumundaki ipliği yumak yapmak veya masuraya sarmak için kullanılan ve bir eksen üzerinde dönen araç

  Bu rutubetli mahzenin loş serinliği içine elemgelerini kurmuşlar, iplik eğiriyorlar. - Hüseyin Rahmi Gürpınar

[isim]

[halk ağzında]

• İki yıl sürülmeyen, boş tarla

[-e]

[nesnesiz]

[-den]

• Ulaşmak, varmak

  Gurbetten gelmişim yorgunum hancı / Şuraya bir yatak ser yavaş yavaş - Bekir Sıtkı Erdoğan

• Getirmek

  Adamı Ödemiş'ten aldım geldim, her masrafını çektim. - Necati Cumalı

• Oturmaya, ziyarete gitmek

  Dün akşam amcamlar bize geldi.

• İsabet etmek

  Attığı top gözüme geldi

• Varlığını sürdürmek, yaşamak, intikal etmek

  Eski çağlardan birçok anıt çağımıza kadar gelmiştir.

• Ortaya çıkmak, doğmak

• Belli bir süre dolmak

  Vakit kuşluğu aşmış, öğleye geliyordu. - Necati Cumalı

• Belli bir zamana ulaşmak

• Kadar olmak

  Boyu ancak omzuna geliyor.

• Çıkmak, yönelmek

  Merak etme, ondan kimseye kötülük gelmez.

• İzlemek, takip etmek

  Çocuklar arkadan geliyordu.

• Bir yerden alınıp bir yere ulaştırılmak

  Kahve Brezilya'dan geliyor.

• Katılmak, eklenmek

  Türkçede ekler kelimelerin sonuna gelir.

• Türemek

• Daha önce üzerinde durulmuş olan bir konuya yeniden dönmek

  Şimdi sözü burada kesip asıl konumuza gelelim.

• Sonuç çıkmak

  Bu davranışlardan ne gelir bilinmez.

• Dayanmak, tahammül etmek

  Birazcık üşütmeye gelmiyor, hemen hastalanıyor.

• Kendine yapılan herhangi bir davranış veya durumu iyi karşılamak

  Kadri o adamlardandır ki iyi davranmaya, yüz vermeye gelmez. - Memduh Şevket Esendal

  Bizim baştan savma işe gelmediğimizi bilirsin. - Refik Halit Karay

[-e]

• Bir şeye sonradan inanmak, doğruluğuna hak vermek, eğilim göstermek, kabul etmek

  Dediğime geldiniz mi?

• Etkisini herhangi bir biçimde göstermek

  Buranın havası iyi geldi. Burası bana çok sıcak geldi.

• Kazanılmak, sağlanılmak

  Çiftlikten onlara ayda beş yüz milyon lira gelir.

• Uymak

  Bu ayakkabı sana küçük gelir.

• Olmak, -e uğramak

  Felç gelmek. Başımıza bir bela geldi.

• Akmak

  Burnundan kan geldi. Musluktan su gelmiyor.

• Düşmek, rast gelmek

  Buraya ışık gelmiyor.

• Görünmek, sanılmak

  Baygın da olsa yabancı bir kadını böyle kucağında tutmak ona pek ayıp bir şey gibi geldi. - Haldun Taner

[-e]

• Uygun düşmek

  Caddelerde oturmaya gelmez. - Ömer Seyfettin

[-e]

• Başlamak, ortaya çıkmak

• Mal olmak

  Bu bardakların tanesi yüz liraya geldi.

• Biriyle birlikte gitmek

  Ben İstanbul'a gidiyorum, benimle gelir misiniz?

• İhtiyaç anlatan deyimler kurmaya yarayan bir fiil

  Uykusu gelmek.

[yardımcı fiil]

• Kök veya gövdeleri sonuna -a (-e) eki almış fiillere gelerek süreklilik bildiren birleşik fiiller oluşturur

  Alışageldiğimiz bir anlamı vardı.

• -mez, -mezlik ile birlikte yapmacık anlatan deyimler yapar

  Görmezlikten gelmek. İşitmezlikten gelmek.

• Yönelme durumundaki bazı kelimelere getirilerek birleşik fiil yapar

  Yola gelmek. Meydana gelmek. Hatıra gelmek. Akla gelmek.

• -dikçe, -esi biçiminde kullanılan sıfat-fiil eklerinden sonra geldiğinde önceki fiille ilgili olarak pekiştirilmiş bir istek ve sürerlik bildiren bir fiil

  Baktıkça bakası gelmek. Yedikçe yiyesi gelmek.

• Herhangi bir sırada bulunmak

  Başta gelmek. Önde gelmek. Birinci gelmek.

Ata Sözleri ve Deyimler

• ...-e gelince
• gel de (veya gelsin de)
• gel demesi kolay ama git demesi güçtür
• gel denilen yere gitmeye ar eyleme, gelme denilen yere gidip yerini dar eyleme
• geldik yüze, çıktık düze
• geleceği varsa göreceği de var
• gelip çatmak (veya dayanmak)
• gelip geçmek
• gel keyfim gel
• gelsin ... (veya gelsin ... gitsin ...)
• gel zaman git zaman